Gaśnice proszkowe typu „X”

W przypadku gaśnicy proszkowej typu „X” czynnikiem napędowy jest azot. W zbiorniku gaśnicy cały czas występuje ciśnienie około 15 atmosfer. Dzięki temu gaśnica działa zaraz po uruchomieniu. Jest wyposażona w manometr kontrolny, który pozwala na sprawdzenie poziomu ciśnienia oraz – pośrednio – na określenie sprawności gaśnicy w dowolnej chwili. Zaletą tego typu gaśnicy proszkowej jest to, że działa natychmiast po uruchomieniu, w przeciwieństwie do gaśnicy proszkowej typu „Z”, gdzie konieczne jest odczekanie kilku sekund. Gaśnica posiada nowoczesne dysze, które są przystosowane do gaszenia urządzeń elektrycznych będących pod napięciem elektrycznym. Składa się ze zbiornika stalowego, zaworu szybootwieralnego, manometru, środka gaśniczego (proszkowego), czynnika napędowego – azotu. W gaśnicach 4,6,9,12 kg występuje ponadto wąż wylotowy (ok. 40 cm).

Zobacz GP 2x ABC Zobacz GP 4x ABC Zobacz GP 6x ABC

Gaśnice te można podzielić ze względu na pojemność środka gaśniczego na1,2,4,6,9,12 kg, Gaśnice o pojemnościach pośrednich nie występują z powodu ograniczeń w normie na gaśnice PN-EN3. Gaśnice proszkowe oznaczane są symbolem GP (gaśnica proszkowa) – 1 (ilość proszku) X (gaśnica pod stałym ciśnieniem) dodatkowe symbole to oznaczenia producentów sugerujące dodatkowe właściwość gaśnicy np.”E” oznacza gaśnicę energetyczną do gaszenia pod wysokim napięciem elektrycznym powyżej 1000Volt. Czasami litera „W” może oznaczać że gaśnica jest z wieszakiem w komplecie. Litery „B”,„S”, „K”, „G” mogą oznaczać skrót od nazwy producenta. Gaśnice mogą być produkowane ze stopą osłonowa plastikową lub bez stopy. Ma to znaczenie kiedy gaśnica nie jest wieszana na ścianie tylko stoi na podłodze. Ochronna stopa gaśnicy chroni zbiornik gaśnicy przed korozją i stabilizuje gaśnicę na podłodze. Obecnie produkuje się gaśnice proszkowe gaszące kategorie ABC. Czasami można spotkać na rynku gaśnice z dawnej produkcji z proszkiem BC. Gaśnice typu BC były dedykowane do gaszenia substancji płynnych, natomiast ABC do gaszeni ciał stałych, płynnych. Kategoria „C” stosowana jest w tych gaśnicach automatycznie, gdyż oznacza możliwość gaszenia gazu poprzez zdmuchnięcie płomienia.

Gaśnice proszkowe typu „X” uruchamia się poprzez wyjęcie zawleczki i naciśnięcie dźwigni zaworu. Czynnikiem napędowym jest azot. Działają natychmiast po uruchomieniu. Gaśnice 4,6, 9,12 kg posiadają wąż o długości ok 40-50 cm zakończony dyszą bez zaworu, bez możliwości regulacji siły strumienia. Siłę strumienia reguluje nacisk na dźwignię zaworu. W trakcie akcji strumień można regulować lub zatrzymać dźwignią zaworu. Co można gasić? Obecnie produkuje się gaśnice proszkowe gaszące kategorie ABC. Czasami można spotkać na rynku gaśnice z dawnej produkcji z proszkiem BC. Gaśnice typu BC były dedykowane do gaszenia substancji płynnych, natomiast ABC do gaszeni ciał stałych, płynnych. Kategoria „C” stosowana jest w tych gaśnicach automatycznie, gdyż oznacza możliwość gaszenia gazu poprzez zdmuchnięcie płomienia. Można gasić urządzenia elektryczne pod napięciem do 1000V. (zobacz kategorie gaszenia pożarów A,B,C,F,M). Aby ugasić ogień podjedź zdejmij gaśnicę z uchwytu, podejdź w okolice ognia od strony zawietrznej na odległość ok 2-4 m, wyciągnij zawleczkę, zbliż się do ognia na bezpieczną odległość nie mniej niż 1m. Trzymając za koniec węża rozpocznij akcję gaszenia naciskając dźwignię zaworu i kierując strumień gaśniczy w stronę źródła ognia. W miarę możliwości zorganizuj gaszenie dwoma lub więcej gaśnicami jednocześnie lub dodatkowe gaszeni z hydrantu. Pozostaw część środka gaśniczego na dogaszanie. Nie pozostawiaj pogorzeliska bez nadzoru do czasu przyjazdu straży pożarnej. W celu prawidłowego użycia i poprawnego gaszenia zapoznaj pracowników z instrukcją gaszenia gaśnicą proszkową typu „X”.

Gaśnice proszkowe typu „X” zbudowane są ze zbiornika ciśnieniowego, głowicy lub zaworu, środka gaśniczego, czynnika napędowego. Na terenie Polski gaśnice muszą spełniać wymagania normy Europejskiej PN-EN-3. Gaśnice 4,6,9,12 kg posiadają wąż o długości ok 40-50 cm zakończony dyszą bez zaworu, bez możliwości regulacji siły strumienia. Siłę strumienia reguluje nacisk na dźwignię zaworu na zbiorniku gaśnicy. W gaśnicy typu „X„ czynnikiem napędowym jest azot znajdujący się w tym samy zbiorniku co proszek gaśniczy. Wewnątrz zbiornika znajduje się rurka syfonowa, przez którą wyrzucany jest proszek gaśniczy pod wpływem ciśnienia gazu napędowego czyli azotu. Gaśnica działa zaraz po uruchomieniu. Zwykle posiada manometr kontrolny do sprawdzenia poziomu ciśnienia – pośrednio do określenia sprawności gaśnicy w dowolnej chwili. (zobacz opis w dziale serwis). Środkiem gaśniczym jest proszek gaśniczy. Producenci gaśnic stosują różne proszki gaśnicze. Skład chemiczny środka gaśniczego i konstrukcja gaśnicy decydują o skuteczności gaśniczej gaśnicy. Skuteczność gaśnicza badana jest w jednostce certyfikującej (w Polsce CNBOP). Zakres badania określany jest przez normę PN-EN3 i zlecenie producenta gaśnicy. Producent określa w zleceniu zakres badania: wybiera kategorię gaszenia (zobacz kategorie A,B,C,F) oraz wartość testu gaśniczego określonego w normie (szczegóły w opisie normy PN-EN3). Poza skutecznością gaśniczą wykonuje się badanie bezpieczeństwa środka gaśniczego, zwykle wykonywany przez Państwowy Zakład Higieny. W badaniu określa się parametry chemiczne, oddziaływanie na środowisko (parametry ekologiczne) i oddziaływanie na człowieka (w tym ochrony zdrowia związane ze stosowaniem środka). W związku z tym, że stosowanie gaśnicy jest powszechne w obiektach publicznych, należy zwrócić uwagę na zalecenia związane z ochroną zdrowia przy stosowaniu danego środka gaśniczego. Proszek gaśniczy jest związek soli fosforowej i oddziałuje na człowieka jak sól. Rozpylony w powietrzu ma bezpośredni kontakt z okiem i drogami oddechowymi (w przypadku ran również z powierzchnią rany). Często powoduje mocne podrażnienie oczu i trudności z oddychaniem. (Czytaj załącznik PZH proszku gaśniczego). Proszek gaśniczy rozpylony w ograniczonej przestrzeni, w której przebywają ludzie może wywołać zjawisko paniki, a to może skutkować zablokowaniem drogi ewakuacji i jeszcze większej tragedii. W związku z tym np. w Anglii stosuje się wyłącznie gaśnice pianowe i śniegowe. We Francji zakazano stosowania gaśnic proszkowych w miejscach publicznych (Zasady bezpieczeństwa).

Aby ugasić ogień podjedź zdejmij gaśnicę z uchwytu, podejdź w okolice ognia od strony zawietrznej na odległość ok 2-4 m, wyciągnij zawleczkę, zbliż się do ognia na bezpieczną odległość nie mniej niż 1m. Trzymając za koniec węża rozpocznij akcję gaszenia naciskając dźwignię zaworu i kierując strumień gaśniczy w stronę źródła ognia. W miarę możliwości zorganizuj gaszenie dwoma lub więcej gaśnicami jednocześnie lub dodatkowe gaszeni z hydrantu. Pozostaw część środka gaśniczego na dogaszanie. Nie pozostawiaj pogorzeliska bez nadzoru do czasu przyjazdu straży pożarnej. Po zakończeniu akcji gaśnicę poddać czynnościom serwisowym i powtórnie napełnić aby zapewnić gotowość do użycia. Wprowadzając gaśnicę do stosowania w ochronie obiektu pamiętaj o przeszkoleniu pracowniku i zapewnieniu dostępu do instrukcji gaszenia tą właśnie gaśnicą. W instrukcji powinno być określone: jak uruchamiać gaśnicę, jak gasić, jak postępować i czynności zabronione. Zobacz wzór instrukcji. Po zapoznaniu z instrukcją zadbaj o potwierdzenie przeszkolenia podpisem pracownika na kserokopii instrukcji, tak aby udokumentować ten fakt w aktach.

Konstrukcja gaśnicy pozwala na stosowanie gaśnicy w różnych warunkach otoczenia. W szerokim zakresie stopnia zapylenia, różnych temperatur, wilgotności. Gaśnice proszkowe ABC stosowane są do gaszenia ciał stałych „A” typu drewno i drewnopodobne, tworzywa sztuczne, materiały włókiennicze, itp.. Do gaszenia substancji płynnych „B” paliw, substancji chemicznych, farb, smarów. Kategoria „C” stosowana jest w tych gaśnicach automatycznie, gdyż oznacza możliwość gaszenia gazu poprzez zdmuchnięcie płomienia. Obecnie produkuje się gaśnice proszkowe gaszące kategorie ABC. Czasami można spotkać na rynku gaśnice z dawnej produkcji z proszkiem BC. Gaśnice typu BC były dedykowane do gaszenia substancji płynnych, natomiast ABC do gaszeni ciał stałych, płynnych. Można gasić urządzenia elektryczne pod napięciem do 1000V. (zobacz kategorie gaszenia pożarów A,B,C,F ). Uwaga: przy zastosowaniu gaśnic głównie w pojazdach najtrudniejszy ogień do ugaszenia to pożar opony i elementów gumowych, tworzyw sztucznych. Do gaszenia stosować specjalistyczne środki gaśnicze np. żelowe czy pianowe.

• Po pierwsze nie szkodzić – gaśnica powinna być zamocowana w sposób umożliwiający szybki dostęp i uruchomienie w czasie nie dłuższym niż 6 sekund. Należy zwrócić uwagę na wieszak i mocowanie gaśnicy do ściany – czy umożliwia szybkie intuicyjne zdjęcie gaśnicy. Np. za mocne opaski gumowe z odwrotnym kierunkiem otwierania (wbrew intuicji), znacznie zwiększają ryzyko trudności ze zdjęciem gaśnicy. Szafki na gaśnice z zamkiem patentowym – kluczyk często ginie, a nawet jeśli jest to znacznie utrudnia to otwarcie szafki. Np aby otworzyć szafkę należy zbić szybkę (nie wiadomo czym), włożyć palce do okienka (ze szkłem), wyjąć kluczyć (tak aby nie opuścić pomimo napierającego tłumu), włożyć do zamka (pomimo ciemności), otworzyć szafkę i wyjąć gaśnicę. Gratulacje dla tego, kto zrobi to w czasie 6 sekund. Przeczytaj na jakiej wysokości montować gaśnice.
• Nie wolno gasić człowieka. Proszek gaśniczy jest związkiem soli fosforowej i oddziałuje na człowieka jak sól. Rozpylony w powietrzu ma bezpośredni kontakt z okiem i drogami oddechowymi (w przypadku ran również z powierzchnią rany). Często powoduje mocne podrażnienie oczu i trudności z oddychaniem. W związku z tym, że stosowanie gaśnicy jest powszechne w obiektach publicznych, należy zwrócić uwagę na zalecenia związane z ochroną zdrowia przy stosowaniu danego środka gaśniczego. Proszek gaśniczy rozpylony w ograniczonej przestrzeni w której przebywają ludzie może wywołać zjawisko paniki, a to może skutkować zablokowaniem drogi ewakuacji i jeszcze większej tragedii. W związku z tym np. w Anglii stosuje się wyłącznie gaśnice pianowe i śniegowe. We Francji zakazano stosowania gaśnic proszkowych w miejscach publicznych (Zasady bezpieczeństwa). Państwowy Zakład Higieny określa parametry chemiczne, oddziaływanie na środowisko (parametry ekologiczne) i oddziaływanie na człowieka (w tym ochrony zdrowia związane ze stosowaniem środka).
• Ostrożnie przy stosowaniu w pomieszczeniach zamkniętych. Proszek gaśniczy rozpylony w ograniczonej przestrzeni, w której przebywają ludzie może wywołać zjawisko paniki, a to może skutkować zablokowaniem drogi ewakuacji i jeszcze większej tragedii. W związku z tym np. w Anglii stosuje się wyłącznie gaśnice pianowe i śniegowe. We Francji zakazano stosowania gaśnic proszkowych w miejscach publicznych (Zasady bezpieczeństwa). Państwowy Zakład Higieny określa parametry chemiczne, oddziaływanie na środowisko (parametry ekologiczne) i oddziaływanie na człowieka (w tym ochrony zdrowia związane ze stosowaniem środka).
• Ostrożnie przy stosowaniu w pomieszczeniach, w których znajdują się urządzenia elektroniczne np.. komputery, monitory, telefony, serwery, sterowniki itp. Proszek gaśniczy rozpylony w ograniczonej przestrzeni wchodzi w każdy najmniejszy zakamarek w całym pomieszczeniu. Proszek gaśniczy jest związkiem soli fosforowej i oddziałuje korozyjnie na układy elektroniczne, niszcząc urządzenia w kilka dni. Takie awarie mogą spowodować zatrzymanie nawet procesu produkcyjnego lub działanie np. łączności, firmy, banku. W tym przypadku najbardziej odpowiednie są gaśnice śniegowe, halonowe lub urządzenia gaśnicze śniegowe i halonowe.
• Ostrożnie przy stosowaniu w pomieszczeniach, w których znajdują się dzieła sztuki, archiwa, zabytkowe lub cenne przedmioty. Proszek gaśniczy rozpylony w ograniczonej przestrzeni wchodzi w każdy najmniejszy zakamarek w całym pomieszczeniu. Proszek gaśniczy jest związkiem soli fosforowej i oddziałuje korozyjnie, a nawet żrąco w kontakcie z wilgocią z powietrza. Takie działanie soli może spowodować bardzo duże nieodwracalne straty. W takim przypadku najbardziej odpowiednie są gaśnice śniegowe, halonowe lub urządzenia gaśnicze śniegowe i halonowe.

Obsługa serwisowa tej gaśnicy wydaje się być najprostsza. W praktyce w Polsce w 95% przypadków usługi serwisowej czynności kontrolne sprowadzają się do obrócenia zbiornika gaśnicy w celu przesypania proszku w gaśnicy oraz sprawdzenia wskazania manometru na zaworze gaśnicy, czy wskazuje na zielone pole. Zwykle wystarcza to do zakwalifikowania gaśnicy jako sprawną lub niesprawną (wskazówka na polu czerwonym) (zobacz warunki UDT na zbiorniki gaśnic). Natomiast nie można wykluczyć przypadku kiedy manometr jest uszkodzony i nie reaguje na zmianę ciśnienia, oraz przypadku kiedy proszek gaśniczy uległ zbryleniu w zbiorniku lub tylko w rurce syfonowej. Obydwa przypadki powodują niesprawność gaśnicy do użycia. Nie są to częste przypadki ale nie można też je całkowicie wykluczyć. Jak to robi te 5% lub jak to robią Niemcy? Najbardziej poprawny serwis to: odkręcenie zaworu gaśnicy, przesypanie proszku na proszkarce, ponowne napełnieni proszkiem, zakręcenie zaworu i nabicie azotu. Przy okazji sprawdza się stan występowania korozji wewnątrz zbiornika. Aby nie pozostawiać obiektu bez ochrony należy zostawić takie same gaśnice na czas sprawdzania lub wykonać czynności u klienta w specjalnie przygotowanym samochodzie. Dlaczego zwykle tak się nie robi? Prawdopodobnie dlatego, że jest to serwis bardziej kosztowny. Niedostatek wiedzy fachowej osoby odpowiedzialnej za gaśnice (zobacz szkolenia p.poż.) powoduje, że wybiera się ofertę tańszą a nawet najtańszą, niezależnie od oferowanych czynności serwisowych i wiarygodności tych działań. Ile kosztuje serwis gaśnic? Np w Niemczech około 10-15 EUR. W Polsce stosuje się ceny od 0,50 do 15 zł za przegląd gaśnicy. Gdzie najniższą cenę oferuje serwisant, który firmę ma w teczce ale oprócz przeglądu za 50 gr, przy okazji wykona „remont wytypowanych gaśnic” za 30-70 zł za sztukę. Jak wybrać najtańszego wykonawcę – wystarczy policzyć. Polecam zsumować wszystkie roczne koszty serwisu gaśnic i obliczyć cenę utrzymania rocznego jednej gaśnicy. Przykładowy cennik serwisu – koszt roczny 1 gaśnicy. Jak wybrać najtańszego wykonawcę? Wystarczy policzyć. Jak w takim razie wybrać najlepszy zakład serwisowy? Sprawdź referencje, zobacz i oceń sprzęt serwisowy, zobacz czynności serwisowe, dokumentację, uprawnienia i zwróć uwagę czy oferowane jest przesypanie proszku. Protokół przeglądu gaśnic powinien zawierać nr ewidencyjny gaśnicy, typ, producenta, rok produkcji, rodzaj środka, datę ostatniej wymiany środka, datę wykonania przeglądu i termin następnego przeglądu. Zobacz przykładowy protokół przeglądu gaśnic. Wybierając solidnego wykonawcę serwisu, zapłacisz trochę więcej niż za klepnięcie kontrolki, ale za to masz większą szansę na ugaszenie ognia w zarodku i uniknięcie strat materialnych. W konsekwencji zminimalizujesz odpowiedzialność za spalony majątek czy śmierć ludzi. Mam nadzieję, że dzięki tym poradom i rozsądkowi osoby zlecającej serwis, chociaż jeden człowiek zostanie ocalony. (Zobacz wzorcowy formularz zapytania o ofertę na serwis gaśnic).

Obowiązkowy serwis nie zawsze oznacza konserwacji gaśnicy. Czasami jest to odrębna usługa, która polega na wyczyszczeniu, odkurzeniu zbiornika, poprawieniu wieszaka itp. Ale jest coś o wiele ważniejszego. Poza zalecanym przeglądem sprawności minimum raz na 12 miesięcy, wskazane jest comiesięczne sprawdzenie czy gaśnica jest na swoim miejscu, czy manometr wskazuje zielone pole, czy zawleczka jest poprawnie zabezpieczona. Takie działanie zapewnia ciągłość zarządzania bezpieczeństwem pożarowym. Czynności te może wykonywać wyznaczony i przeszkolony pracownik (jakie uprawnienia powinna mieć osoba kompetentna do serwisu gaśnic). Taki standard obowiązuje np. w Stanach Zjednoczonych. Każda comiesięczna inspekcja zaznaczana jest na specjalnej karcie przywieszonej do gaśnicy. Czy to jest potrzebne? Pomimo spełnienia obowiązku przeglądu gaśnic raz w roku, nie należy zapominać, że odpowiedzialność za bezpieczeństwo pożarowe obiektu i ludzi spoczywa nie na firmie serwisującej gaśnice, ale na właścicielu lub zarządcy obiektu. Odpowiedzialność ta trwa nieprzerwanie 24 godziny na dobę przez 365 dni w roku. Sprawdzenie gaśnic przez serwis nie gwarantuje sprawności przez okres kolejnych 12 miesięcy, potwierdza jedynie sprawność w czasie kontroli. O ile stały nadzór nad sprzętem nie jest objęty osobną umową, (wzór umowy na nadzór p.poż) nie można mieć pretensji do serwisanta, że gaśnica nie zadziała. Chyba że, właściciel gaśnicy będzie w stanie udowodnić niewłaściwie wykonany serwis gaśnicy. (Wzór umowy na serwis gaśnic) Nigdy nie mamy pewności, że np. po 2 miesiącach, ciśnienie w gaśnicy spadnie, lub ktoś wyciągnie zawleczkę i rozszczelni zbiornik. Skutki niesprawności gaśnicy, a nawet pożaru lub ofiar śmiertelnych obciążają właściciela lub zarządcę obiektu. (Orzeczony wyrok sądu 6 lat więzienia za zaniedbania w ochronie p.poż. – zginęły 24 osoby).

Gaśnice proszkowe Typu X są gaśnicami najtańszymi, uniwersalnymi gaszącymi pożary kategorii ABC, odporne na niskie temperatury. Spełnia wymogi przepisów przeciwpożarowych. Ale nie zwalnia z odpowiedzialności za spowodowane skutki (zniszczenia elektroniki, panika, a nawet śmierć). Nie należy przeceniać tego typu gaśnic z powodu wielu zagrożeń jakie niesie użycie tych gaśnic (czytaj ZASADY BEZPIECZEŃSTWA). Z powodu wymienionych zagrożeń dla człowieka, elektroniki, wartościowych przedmiotów, w niektórych krajach wycofano stosowanie gaśnic proszkowych np.. w Wielkiej Brytanii (z wyjątkiem transportu). We Francji zakazano stosowanie gaśnic proszkowych w obiektach publicznych, a w wielu krajach znacznie ograniczono ich stosowanie. Koszt serwisu tych gaśnic jest również niewielki, a obecny okres badania dozorowego zbiornika producenci wydłużyli do 20 lat.